ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԴԵՖԻՑԻՏԸ ԲԵՐՈւՄ Է ՋՐԻ ԴԵՖԻՑԻՏԻ
Հայաստանում գյուղացի-պետություն հարաբերություններում գոյություն ունի ընդամենը մեկ իրավական փաստաթուղթ, որտեղ կան իրավունքներ և պարտավորություններ։ Դա՝ ոռոգման ջրի մատակարարման պայմանագիրն է, որն ավելի շուտ գյուղացու պարտավորությունների փաստաթուղթ է։
2021թվ-ն աննախադեպ էր ոռոգման ջրի դեֆիցիտի առումով։ Այս տարի հերթական անգամ Ախուրյանի ջրամբարն ամբողջությամբ չլիցքավորվեց։ Տուժեցին հատկապես այն համայնքները, որոնք տեղակայված են ոռոգման ցանցի ծայրամասերում։
Արմավիրի մարզի գյուղացիական տնտեսությունների դժգոհությունները սկսվեցին գարնանը, երբ նոր էր սկսվել ոռոգման սեզոնը։
Արմավիրի մարզի գյուղացիական տնտեսությունների դժգոհությունները սկսվեցին գարնանը, երբ նոր էր սկսվել ոռոգման սեզոնը։
Խանջյանի գյուղացիական տնտեսությունների համբերությունը օգոստոսի 4-ին հասավ իր գագաթնակետին։ Նրանք իրենց զայրույթը իշխանություններին լսելի դարձնելու համար փակեցին Արմավիր-Գյումրի ավտոճանապարհը։
Նույն իրավիճակը ստեղծվեց Ակնալիճ և Արշալույս համայնքներում, որոնցից՝ Ակնալիճը, ոռոգման ջուրը ստանում է Ախուրյանի ջրամբարից և Սևանա լճից։ Գյուղացիներն իրենց զայրույթն արտահայտեցին Արմավիր-Երևան ավտոճանապարհի երթևեկությունը դադարեցնելու միջոցով։ Այս երևույթը կրկնվեց 3 օր շարունակ։ Այնուհետև մեկ շաբաթով վերականգնվեց ջրամատակարարումը, բայց ոչ բոլորին բավարարեց։ Այնուհետև գյուղացիները «Էջմիածին» ՋՕ ընկերության բակում բողոքի ակցիա կազմակերպեցին, բայց խնդիրը դարձյալ չլուծվեց։
12 համայնքների գյուղացիական տնտեսություններ կրկին կաթվածահար արեցին Արմավիր-Երևան մայրուղու երթևեկությունը
12 համայնքների գյուղացիական տնտեսություններ կրկին կաթվածահար արեցին Արմավիր-Երևան մայրուղու երթևեկությունը
Գյուղացիական տնտեսությունները, ավտոճանապարհներ փակելով, պայքարում են իրենց իրավունքների, ընտանիքը կերակրելու, օրվա հացի խնդիրը լուծելու համար։
Ինչո՞ւ գյուղացին չունի ոռոգման ջուր
Իշխանությունների մեկնաբանությամբ, պատճառը գլոբալ տաքացումն է, որի հետևանքով տեղումները նվազել են և Ախուրյանի ջրամբարն ամբողջովին չի լիցքավորվում։ Շտապելով նշենք, որ ոռոգման ջրի մատակարարման՝ պետություն-գյուղացի պայմանագրային հարաբերություններում չկան հիշատակումներ ո՛չ Ախուրյանի ջրամբարի, ո՛չ էլ գլոբալ տաքացման վերաբերյալ։ Գյուղացին, գրպանում ունենալով ոռոգման ջրի մատակարարումն ապահովող փաստաթուղթ, սերմը հանձնում է հողին։ Սակայն պայմանագրում կա «Ֆորս-Մաժոր» վերնագրով եզրույթ, որի մեջ մատակարարը պարտակում է իր անգործությունը, տգիտությունը, քեռի-բարեկամ հարաբերությունը ու էլի շատ-շատ անթույլատրելի երևույթներ։
Մինչև 1982 թվականը, երբ չկար Ախուրյանի ջրամբարը, Արմավիրի մարզի տարածքում (Հոկտեմբերյանի, Էջմիածնի, Բաղրամյանի շրջաններ) ոռոգվում էր մոտ 56 հազար հեկտար տարածք։ Խորհրդային տարիներին չկար ոռոգման ջրի դեֆիցիտ։ Այսօր կա Ախուրյանի ջրամբարը՝ 550 մլն խոր․մետր հզորությամբ, մշակվող տարածքները չեն հասնում 30 հազար հեկտարի ու ոռոգման ջրի դեֆիցիտը դարձել է օրախնդիր։
Մինչև 1982 թվականը, երբ չկար Ախուրյանի ջրամբարը, Արմավիրի մարզի տարածքում (Հոկտեմբերյանի, Էջմիածնի, Բաղրամյանի շրջաններ) ոռոգվում էր մոտ 56 հազար հեկտար տարածք։ Խորհրդային տարիներին չկար ոռոգման ջրի դեֆիցիտ։ Այսօր կա Ախուրյանի ջրամբարը՝ 550 մլն խոր․մետր հզորությամբ, մշակվող տարածքները չեն հասնում 30 հազար հեկտարի ու ոռոգման ջրի դեֆիցիտը դարձել է օրախնդիր։
Ոռոգման ջուր մատակարարողներն արդարանում են, որ ջրի կորուստը հասնում է մինչև 70 տոկոսի, ոռոգման ցանցը քայքայված է, ծախսված ոռոգման ջրի դիմաց վճարումները թերի են կատարվում, իսկ գյուղացին ոռոգել չգիտի, ջուրը շռայլվում է։
Որքանո՞վ են արդարացված մատակարարի պնդումները, կարելի է փաստերով խոսել: Վերջին 5 տարիներին, համաձայն Էլեկտրոնային կառավարման տվյալների, ոռոգման համակարգի վրա ծախսվել է 84,8 միլիարդ դրամ։ Բացի ֆինանսական աջակցություններից, կատարվել են ոռոգման համակարգի հիմնանորոգում, ոռոգման համակարգերի արդյունավետության բարձրացում, զարգացում, առողջացում, բայց համակարգը ոչ զարգացել է, ոչ էլ՝ առողջացել, կորուստներն ինչպես կային, այնպես էլ մնացել են։
Որքանո՞վ են արդարացված մատակարարի պնդումները, կարելի է փաստերով խոսել: Վերջին 5 տարիներին, համաձայն Էլեկտրոնային կառավարման տվյալների, ոռոգման համակարգի վրա ծախսվել է 84,8 միլիարդ դրամ։ Բացի ֆինանսական աջակցություններից, կատարվել են ոռոգման համակարգի հիմնանորոգում, ոռոգման համակարգերի արդյունավետության բարձրացում, զարգացում, առողջացում, բայց համակարգը ոչ զարգացել է, ոչ էլ՝ առողջացել, կորուստներն ինչպես կային, այնպես էլ մնացել են։
5 ամիս առաջ այս կիսախողովակները բերվել են Ակնալիճ գյուղի այգիներ՝ առողջացնելու ոռոգման ջրատարները։ Մինչ օրս այս կոնստրուկցիաներն իրենց տեղում են, իսկ հին ու քայքայված ջրատարները սպասում են իրենց առողջացմանը։
Այն պնդումները, որ սակավաջուր տարի է 2021 թվականը, Ախուրյանի ջրամբարն ամբողջությամբ չի լիցքավորվել, դատապարտված են։ Ախուրյանի ջրամբարը դժվար թե երբևիցէ ամբողջությամբ լիցքավորվի։ Ջրամբարը սնող 3 գետերից 2-ը գալիս են Թուրքիայի տարածքից և, մեր հարևանն ամեն ինչ անում է, որ այս գետերով ջուրը չհասնի ջրամբար։ Եթե տարին սակավաջուր է, ո՞ւր են հոսում այս գետերի ջրերը։
Այս գետերի անունները հայտնի են բոլորիս՝ Հրազդան և Քասախ։ Հրազդան գետը Երևանյան լճի մոտ նման է առվակի, վտակներ չունի, Արարատի մարզում ունի 3 մ խորություն և Արաքս գետով արտահանում է քաղցրահամ ջրի ահռելի պաշար։
Քասախ գետը Վաղարշապատ քաղաքի մոտակայքում փոքրիկ առվակ է, երբեմն ցամաքում է։ Քասախի միակ վտակը Սևջուր գետն է, որն այլևս գոյություն չունի և «Google» քարտեզներից անունը հանվել է։ Արարատի մարզում Քասախը նույնպես հսկայական ծավալի քաղցրահամ ջուր է Արաքսով արտահանում Կասպից ծով։ Դիտելով այս տեսարանները, շատ տարրական հարց է առաջանում՝ սակավաջո՞ւր է տարին, թե՞ ջրային ռեսուրսների կառավարման բնագավառում ինչ-որ բան այն չէ։
Քասախ գետը Վաղարշապատ քաղաքի մոտակայքում փոքրիկ առվակ է, երբեմն ցամաքում է։ Քասախի միակ վտակը Սևջուր գետն է, որն այլևս գոյություն չունի և «Google» քարտեզներից անունը հանվել է։ Արարատի մարզում Քասախը նույնպես հսկայական ծավալի քաղցրահամ ջուր է Արաքսով արտահանում Կասպից ծով։ Դիտելով այս տեսարանները, շատ տարրական հարց է առաջանում՝ սակավաջո՞ւր է տարին, թե՞ ջրային ռեսուրսների կառավարման բնագավառում ինչ-որ բան այն չէ։
Քասախ գետը Վաղարշապատի մոտակայքում, Արմավիր-Երևան ավտոմայրուղու կամրջի մոտ.
Քասախ գետը Արարատի մարզի Ռանչպար գյուղի տարածքում, Վաղարշապատից 18 կմ հարավ
Հրազդան գետը Երևանյան լճի հարևանությամբ
Հրազդան գետը Արարատի մարզի Հովտաշեն գյուղի մոտ
Ջրօգտագործման պայմանագիր
Բացի պայմանագրային դասական ձևակերպումները, որ մատակարարը պետք է մատակարարի, սպառողը պետք է վճարի, կա ուշագրավ 5․3․2 կետ, ըստ որի մատակարարը պակաս տրված ջրի ծավալը պարտավորվում է մատակարարել տասնօրյա ժամկետում։ Եթե գյուղացու բանջարեղենի դաշտը ջրման կարիք ունի և ջուր չկա, ապա 10 օր հետո այդ դաշտը չորանալու պատճառով էլ ջրելու կարիք չի ունենա։ .
Դիտարժան է նաև պայմանագրի 6-րդ գլուխը, որը վերաբերում է անհաղթահարելի ուժերի ազդեցությանը։ Ըստ այս գլխի, անհաղթահարելի իրավիճակ է համարվում նաև սակավաջրությունն ու երաշտը։ Համաձայն ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի, իրադարձությունը, որը չի կարող ողջամտորեն կանխատեսվել, վերահսկվել, համարվում է անհաղթահարելի ուժ։ Մատակարարը 2021թվ-ը համարում է սակավաջուր տարի, ինչը, ըստ պայմանագրի, փակում է գյուղացիների դիմաց բոլոր դռները՝ իրավական կարգով վնասները վերականգնելու համար։ Հարց է առաջանում՝ մատակարարն ապրիլ ամսին, մինչև ոռոգման սեզոնի մեկնարկը, չգիտե՞ր, որ Ախուրյանի ջրամբարը կիսով չափ է լիցքավորված։ Եթե գիտեր, ապա ի՞նչ գործ ունի պայմանագրում «սակավաջրություն» եզրույթը՝ որպես անհաղթահարելի ուժ։
Գյուղացին չի կարող հրաժարվել պայմանագիր կնքելուց, այլապես ոռոգման ջուր ընդհանրապես չի ստանա։ Գյուղացու իրավունքները ոտնահարվում են յուրաքանչյուր պահի։
Գյուղացին, ոռոգման ջուր ստանալով, կանոնավոր կերպով վճարելով, հասունացնում է բույսը, բերքահավաքից առաջ ոռոգման ջրի պատճառով չորանում է այգին և զրկվում է բերքից։ Դրա համար ոչ ոք պատասխանատվություն չի կրում։ Մատակարարը ցույց է տալիս սակավաջուր եզրույթը և ազատվում պատասխանատվությունից։
Հայաստանը քաղցրահամ ջրի պակաս չունի։ Հայաստանում ջրային ռեսուրսների կառավարումը գտնվում է զրոյական մակարդակում։ Գյուղացին ոռոգման ջուր չի ստանում, քանի որ մատակարարը պայմանագրային ոչ մի պարտավորություն չունի։
Գյուղացին, ոռոգման ջուր ստանալով, կանոնավոր կերպով վճարելով, հասունացնում է բույսը, բերքահավաքից առաջ ոռոգման ջրի պատճառով չորանում է այգին և զրկվում է բերքից։ Դրա համար ոչ ոք պատասխանատվություն չի կրում։ Մատակարարը ցույց է տալիս սակավաջուր եզրույթը և ազատվում պատասխանատվությունից։
Հայաստանը քաղցրահամ ջրի պակաս չունի։ Հայաստանում ջրային ռեսուրսների կառավարումը գտնվում է զրոյական մակարդակում։ Գյուղացին ոռոգման ջուր չի ստանում, քանի որ մատակարարը պայմանագրային ոչ մի պարտավորություն չունի։
Պետությունը պետք է միջոցներ ձեռնարկի ոռոգման ջրի մատակարարման պայմանագրին իրավական տեսք տալու ուղղությամբ, որտեղ կլինեն ողջամիտ իրավունքներ և պարտավորություններ, ինչն էլ իրավական հարթություն կտեղափոխի ինչպես մատակարարին, այնպես էլ՝ սպառողին։
Հրապարակումը պատրաստվել է Եվրոպական միության ֆինանսական աջակցությամբ ՝ «Եվրոպական մեդիահարթակ Հայաստանում. հուսալի և պրոֆեսիոնալ լրատվամիջոցների կառուցում» ծրագրի շրջանակներում։ Բովանդակության համար պատասխանատվություն է կրում "ԱԼՏ" հեռուստախմբագրությունը, և պարտադիր չէ, որ այն արտահայտի Եվրոպական միության տեսակետները:
