Հեղինակ՝ Անժելա Ստեփանյան

Խորհրդատուներ՝ Սեդա Մուրադյան

Գայանե Միրզոյան

Ա

րմավիրի մարզի Քարակերտ գյուղի բնակիչներն ամեն օր խմելու ջուր են գնում շրջիկ ջրատար մեքենաներից։ Ասում են՝ ծորակից հոսող ջուրն աղի է, կոշտ, խմելն անհնար է։ Նույն իրավիճակն է մարզի տասնյակ բնակավայրերում։

Ջրի կոշտության պատճառով Արմավիրի մարզի բազմաթիվ բնակավայրերում, բացի շրջիկ ավտոցիստեռներից, խմելու ջուր կարելի է գնել նաև ջրի վաճառքի սարքերից։ Մարզի բնակիչները ջուր գնելիս առաջնահերթությունը տալիս են շրջիկ ջրատար մեքենաներին, ասում են՝ Թալին քաղաքից նոր է բերվել, ավելի թարմ է, իսկ ստացիոնար վաճառքի կետերի ջուրը կարող է մի քանի օրվա վաղեմություն ունենալ։ «Ջուր խմելու վերջին տարբերակը բնակարանի ծորակից հոսող ջուրն է, որն օգտագործվում է ծայրահեղ դեպքում», - պատմում է արմավիրցի Ալվարդ Ղազարյանը: Նրա խոսքով, արդեն 15 տարի է, օրական մինչև 30 լիտր ջուր է գնում ջրատար մեքենայից։

Ըստ ՄԱԿ-ի Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության՝ 15․0 մմոլ/լ և ավելի կոշտությունը համարվում է մարդու առողջության համար խիստ վտանգավոր, քանի որ այդ ջրից տուժում են սրտանոթային համակարգը, երիկամները, մաշկը, մազերն ու եղունգները, մարսողական համակարգը, հոդերը։

Կոշտ ջուրը մեծ վնաս կարող է հասցնել մանկահասակ երեխաների առողջությանը։ Արմավիրի մարզի բնակավայրերի խմելու ջուրը վերցվում է արտեզյան ավազանից՝ երկրի ընդերքից, որտեղ կան նաև լուծվող աղեր։ «Ջրի մեջ լուծված աղերի քանակությունից ջրի կոշտությունը փոփոխվում է», - ասում է բնապահպան, գյուղատնտեսական գիտությունների թեկնածու Հենրիկ Ալեքսանյանը, ով տասնյակ տարիներ զբաղվել է արտեզյան ավազանի պահպանության խնդիրներով։ Նրա խոսքով, ջրի կոշտությունը կարող է փոխվել՝ կախված խորքային հորի տեղանքից և խորությունից։

Խմելու ջրի վաճառքի կետ

Խմելու ջրի վաճառք շրջիկ ավտոմեքենայով

այաստանում խմելու ջրի որակի հսկողությունն իրականացվում է Առողջապահության նախարարի հրամանով, որի հիման վրա հաստատվում են ջրի որակի հսկողության սանիտարական նորմերը և կանոնները, իսկ ջրի որակի հսկողությունը դրվում է

Ըստ հրամանով սահմանված նորմերի՝ կենտրոնացված համակարգերի խմելու ջրի կոշտությունը չպետք է գերազանցի 7 մմոլ/լ-ը, սակայն, բացառության կարգով, տարածքի գլխավոր պետական սանիտարական բժշկի որոշմամբ կարող է հասնել մինչև 10 մմոլ/լ։ Համացանցում չգտնվեց որևէ փաստաթուղթ տարածքի գլխավոր բժշկի ինքնության և որոշման վերաբերյալ, որով Արմավիրի մարզի խմելու ջրի կոշտությունը սահմանվել է մինչև 10 մմոլ/լ։

Խմելու ջրի կոշտության վերաբերյալ բնակիչների դժգոհությունների արդարացիությունը պարզելու համար մարզի 43 բնակավայրերում կատարեցինք ջրի կոշտության չափումներ, իսկ առավել ռիսկային բնակավայրերից վերցված 3 նմուշ հանձնեցինք «Ստանդարտ դիալոգ» փորձարկման լաբորատորիա՝ հետազոտության։

Հետազոտության արդյունքներով Արմավիրի մարզի Մյասնիկյան գյուղի խմելու ջրի կոշտությունը կազմեց 15,3 մմոլ/լ, Ակնալիճ գյուղինը՝ 11,5 մմոլ/լ, Արմավիր քաղաքինը՝ 10 մմոլ/լ։ Հարկ է նշել, որ այս բնակավայրերում 2018 թվ-ին կատարված փորձաքննության արդյունքներով խմելու ջրի կոշտությունն ավելացել է համապատասխանաբար՝ 2,1 և 0,5 մմոլ/լ-ով։

Հ

ՀՀ ԱՆ «Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոն» պետական ոչ առևտրային կազմակերպության (ՊՈԱԿ) վրա։

Ամեն օր տասնյակ ջրատար մեքենաներ Թալին քաղաքից խմելու ջուր են բերում Արմավիրի մարզ։ Բերված ջրի մի մասով լիցքավորում են ջրի վաճառքի ստացիոնար կետերը, իսկ մնացածը վաճառում բնակավայրերի փողոցներում՝ շրջիկ մեքենաների միջոցով։

Ա

րմավիրի մարզում մարդիկ արդեն ընտելացել են ջուր գնելու պրակտիկային։ Մարզի բնակավայրերում հիմնականում վաճառվում է Արագածոտնի մարզի Թալին քաղաքից բերված խմելու ջուրը, որի կոշտությունը չի գերազանցում 1,1-1,3 մմոլ/լ-ը։

Ջրի գները տարբեր են և, կախված բնակավայրի աշխարհագրական դիրքից, տատանվում են 7-10 դրամի սահմաններում՝ մեկ լիտրի համար։ Թալինին մոտ բնակավայրերում ջուրը համեմատաբար ավելի էժան է։ Գործում են նաև մեծածախ և մանրածախ գներ։ Ջրի մեծածախ գինը, օրինակ՝ Արմավիր քաղաքում 5 դրամ է, իսկ մանրածախը՝ 10 դրամ մեկ լիտրի համար։

Վաճառվող ջրի հետ կապված ամենամեծ խնդիրը ջրի որակի հսկողությունն է, որը ոչ մի փուլում չի կատարվում։ «Խմելու ջրի վաճառքի պահանջներ գոյություն ունեն դեռևս խորհրդային տարիներից։ Մասնավորապես, վաճառվող ջուրը պետք է ունենա հետազոտության արդյունքների սերտիֆիկատ, ցիստեռնը պետք է կնքված լինի։ Վաճառվող ջրի ցիստեռները պետք է հաճախակի մաքրվեն մասնագիտական կառույցի կողմից, որի հետ անհրաժեշտ է պայմանագիր ունենա ջուր վաճառող սուբյեկտը։ Կան նորմատիվներ, սակայն այսօր չկա կառույց, որն ունենա լծակներ բնագավառը կարգավորելու և հսկողություն սահմանելու համար: Նույնիսկ չգիտենք՝ ցիստեռնը խմելու ջուրը բերում է Թալինի՞ աղբյուրներից, թե՞, օրինակ, ճանապարհին պատահած ցանկացած աղբյուրից կամ առվակներից», - նկատում է Արմավիրի մարզի նախկին համաճարակաբան Աշխեն Պողոսյանը։

Աշխեն Պողոսյան
Համաճարակաբան

2021 թվ-ին Արմավիրի մարզի Խանջյան գյուղում գրանցվեց զանգվածային թունավորման դեպք։ Պաշտոնական հաղորդագրությամբ հաստատվեց, որ զանգվածային թունավորման պատճառը վաճառվող ջուրն է եղել։
Ըստ ԱՆ 2002թ․ հրամանի՝ Առողջապահության նախարարության հսկողության տիրույթից դուրս է վաճառվող ջրի որակի հսկողությունը։ Նախարարությունը ջրի որակի հսկողություն պետք է իրականացնի միայն կենտրոնացված ջրամատակարարման ցանցերում։

2021թ. օգոստոսի 11-ին՝ թունավորման դեպքի օրը, Արմավիրի նախկին մարզպետ Համբարձում Մաթևոսյանը հրատապ նիստ հրավիրեց և համայնքի ղեկավարներին հրահանգեց հսկողություն սահմանել վաճառվող ջրի որակի նկատմամբ։

Փորձեցինք պարզել, թե 2022 թվ-ին Արմավիրի մարզի համայնքապետերը որքա՞ն գումար են ծախսել վաճառվող ջրի որակի հսկողության նպատակով։ Արմավիրի մարզի 7 համայնքների 2022թ. բյուջեի կատարողականների ուսումնասիրության արդյունքում պարզվեց, որ բոլոր համայնքները միասին և առանձին-առանձին ոչ մի դրամ չեն ծախսել վաճառվող ջրի որակը ստուգելու համար։ Նկատենք, որ ջրի մանրէաբանական հետազոտության արժեքը, ըստ «Ստանդարտ դիալոգ» փորձարկման լաբորատորիայի գնացուցակի, կարող է հասնել մինչև 100 հազար դրամի։
Մինչդեռ, վաճառվող ջրից եկող վտանգները շատ մեծ են, մասնավորապես՝ ջուրը կարող է օրերով մնալ ավտոցիստեռների մեջ։

Քաղաքացիները վկայում են, որ ջրի վաճառքի ստացիոնար կետերը նույնպես սանիտարական մաքրման չեն ենթարկվում, վաճառքի որոշ կետեր ամիսներով չեն մաքրվում։
«Մեր հարևանությամբ է գտնվում վաճառքի սարքը, երբեք չեմ նկատել, որ տարաները մաքրվեն, նոր լիցքավորվեն ջրով», - ասում է քարակերտցի տիկին Անուշը։

Հոդվածի տրամաբանությամբ տեղական ինքնակառավարման մարմինները պետք է բնակչության առողջության պահպանմանն ուղղված աշխատանքներ ձեռնարկեն։ Խմելու ջրի որակի հետ կապված՝ տեղական իշխանությունները պետք է պահանջեն պատկան մարմիններից կատարելու իրենց պարտականությունները և անհրաժեշտության դեպքում պահանջել տեղեկատվություն համայնքի բնակավայրերում կենտրոնացված ջրամատակարման ցանցերում խմելու ջրի որակի վերաբերյալ, ինչը հնարավորություն կընձեռի գոնե մեղմելու կամ լուծելու խմելու ջրի կոշտության հետ կապված խնդիրները։

Մասնավորապես, հայտնի է, որ շատ բնակավայրերում խմելու ջրի ստորգետնյա աղբյուրներ կան, որոնք, կախված տեղանքից և խորությունից, ունեն տարբեր կոշտություն։ Հաշվի առնելով այս հանգամանքը՝ անհրաժեշտ է մասնագիտական ուսումնասիրություն կատարել և խմելու ջրամատակարարման բեռը դնել ավելի ցածր կոշտություն ունեցող աղբյուրների վրա։

Հ

«Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 12-րդ հոդվածը թվարկում է համայնքի պարտադիր խնդիրները և առաջին կետի 18-րդ ենթակետում անդրադառնում է համայնքի բնակչության առողջության պահպանման և բարելավման խնդիրներին։

«Այգեվան համայնքը մինչև 1978 թվականն ունեցել է խմելու ջրի մեկ ստորգետնյա աղբյուր, որը կառուցվել է 1960-ական թվականներին, որից հետո ավելացել է ևս մեկը, և գյուղի խմելու ջրամատակարարումը դրվել է նոր խորքային հորի վրա։ Ստորգետնյա ջրի աղբյուրների հեռավորությունը միմյանցից մոտ 650մ է, սակայն նոր խորքային հորի ջրի կոշտությունն ավելի բարձր է, քան հին խորքային հորինը։ Այգեվանում խմելու ջրի կոշտության հետ կապված խնդիրը կարելի է մեղմել՝ փոխելով խմելու ջրի մատակարարման աղբյուրը», - ասում է Այգեվանի նախկին ղեկավար Սամվել Ղազարյանը։

«Այս խնդիրը պետական մոտեցման և հրատապ լուծման կարիք ունի», - կարծում է «Էկոլուր» տեղեկատվական հասարակական կազմակերպության նախագահ Ինգա Զառաֆյանը: «Ժամանակն է, որ Հայաստանը, ի պաշտպանություն հասարակության առողջության, ունենա հստակ ձևակերպված իրավական փաստաթուղթ, որը կսահմանի վերահսկողության մեխանիզմներ բնակչության կողմից սպառվող խմելու ջրի որակի նկատմամբ՝ անկախ մատակարարման ձևից», - ասում է Ինգա Զառաֆյանը:

Ինգա Զառաֆյանը

«Էկոլուր» ՀԿ նախագահ

Փաստերի ստուգման նյութը ստեղծվել է Հանրային լրագրության ակումբի կողմից՝ «Մեդիա և տեղեկատվական գրագիտության աքսելերատոր» ծրագրի շրջանակում, որն իրականացվում է ԱՄՆ պետքարտուղարության Հանրային դիվանագիտության գրասենյակի դրամաշնորհով։ Այստեղ արտահայտված կարծիքներն ու դիրքորոշումները կարող են չհամընկնել ֆինանսավորող կողմի տեսակետների հետ։