Արագածոտնի մարզի Թլիկ համայնքում գրեթե ամեն տարի նկարահանումներ ենք իրականացրել։ Ամեն անգամ գյուղ մտնելիս հույսը մեծ է եղել, որ գյուղում փոփոխություն տեղի ունեցած կլինի, ընտանիքները հետ վերադարձած կլինեն և գյուղում լռությունը խախտված կլինի։ Պատկերը միշտ նույնն է՝ գյուղը կրկին լռության մեջ է, տղամարդիկ դաշտերում են, ոչխարի հոտն ու անասունների նախիրն են տարել արոտավայրեր, կանայք էլ առանձնապես դուրս չեն գալիս, նկարահանումներից են խուսափում։
Թլիկցի տիկինն ասում է (չցանկացավ անունն ասել, խոսելիս էլ դեմքը ծածկեց, եզդի կանայք հրաժարվում են ներկայանալ և նկարահանվել), որ գյուղում հազիվ թե 8 ընտանիք լինի մշտական բնակվող: Կան ընտանիքներ հարևան գյուղերից, ովքեր ամռան սեզոնին գալիս են գյուղ ժամանակավոր բնակվելու, կենդանիներին արոտավայր տանելու համար: Այստեղ ավելի հեշտ է անասնապահությամբ զբաղվելը, արոտավայրեր կան, իսկ աշնանն արդեն հեռանում են ու մնում մշտական բնակվողները։
Տիկինը մտահոգված էր, գյուղն անուշադրության է մատնված, ասում է առաջին բնակվողներից է Թլիկում՝ շուրջ 50 տարի: Այս տարիների ընթացքում ոչինչ չի փոխվել, բացառությամբ՝ հեռացողների թվի։ Բոլորն արտագաղթում են։ Թլիկում խմելու ջրի ցանց չկա (չի էլ եղել), բուժկետ չկա, միջհամայնքային տրանսպորտ չկա, նույնիսկ խանութ չկա։
Թլիկում դպրոց կա: 24 աշակերտ է այստեղ սովորում։ Ուսուցչական կոլեկտիվը, առանց բացառության, հարևան համայնքներից է ձևավորված։ Միայն Եզդերեն մայրենի լեզվի և գրականության ուսուցիչն է գյուղից եղել, բայց արտերկիր է մեկնել: Հիմա հարևան համայնքից է եզդերենի ուսուցիչը։ Դպրոցն 9-ամյա է, դասարանները կոմպլեկտավորված՝ առաջին և երրորդ դասարանները միասին են սովորում, հինգերորդն ու ութերորդը՝ միասին։
Ավելի բարեհամբույր էին աշակերտները: Ասացին, որ հաճույքով են դպրոց գնում, ավելի հարմար է դասի գնալ, քան հեռավար դասն անցնել։ Ամենաշատը Եզդերեն մայրենի լեզու առարկան են սիրում, հայոց լեզու և գրականություն նույնպես սիրով են անցնում։ Թինան երկու դպրոցահասակ երեխա ունի։ Դուրս է եկել երեխաներին դիմավորի, դասերն ավարտվել են։ Ասում է գոնե դպրոցի առկայությունը հոգսը մի քիչ թեթևացրել է, մտածում է, որ անհնար կլիներ ամեն օր երեխաներին ուրիշ գյուղ դպրոց տանել։ Վստահեցնում է՝ երեխաները լավ են սովորում։
Թլիկի գյուղապետարանն է, փակ է
Թլիկ համայնքի խնդիրների մասին փորձեցինք խոսել գյուղապետի հետ։ Թլիկցիներն ունեն նաև ավագանու 5 անդամ։ Գյուղապետարանի դուռը կողպված է, գյուղապետ Սլավիկ Սալոյանն էլ գյուղում չէ, գործով դուրս է եկել։ Գյուղապետից թլիկցիները գոհ են, ասում են հասնող է, ձեռք բռնող, խնդիրներով մտահոգված, բայց ինքն էլ գյուղացիների նման նույն պայմաններում է ապրում։ "Փորձում է գյուղի համար հարցեր լուծել, բայց չի ստացվում, համայնքի բյուջեով ոչ մի գործ անել հնարավոր չէ, փոքր է։ Փորձում է բարերարներ գտնել, որ ներդրում անեն, մի քիչ ճանապարհ սարքեն, խմելու ջուր քաշեն, բայց ոչ մի բան դուրս չի գալիս, - ասում է թլիկցի Ուսոն ու ավելացնում, - գյուղապետի ձեռքին ոչ մի բան չկա, քյասիբ գյուղ է, ոչ մեկի պետքը չէ"։
Թլիկցիների մի մասն արտերկիր, մյուս մասը՝ Հայաստանի այլ բնակավայրեր են տեղափոխվել: Թլիկում տուն վաճառելն անհնար է դարձել: Գնացողները դռներն ու պատուհանները փակում են, բանալին հանձնում մնացողներին, - ասում է Ուսոն և ավելացնում, - ինքն առայժմ գյուղը լքելու մտադրություն չունի, հույս ունի, որ մի օր Թլիկում էլ զարգացման ծրագրեր կիրականացվի, համագյուղացիները հետ կվերադառնան և գյուղը միասին կշենացնեն։
Արագածոտնի մարզի Թլիկ գյուղը այն եզակի համայնքներից է, որտեղ բացառապես բնակվել են եզդի ազգի ներկայացուցիչներ, ունեցել են հոգևոր առաջնորդներ և պահպանել իրենց ազգային առանձնահատկությունները:
Հիմնականում զբաղվել են անասնապահությամբ և գյուղի աշխարհագրական դիրքը նպաստավոր է եղել դրա համար: Օրինակ, հարևան հայկական համայնքները գոնե ապահովված են կենսագործունեության մինիմում պայմաններով, իսկ Թլիկում ոչ մի պայման չկա ապրելու համար, մի տուփ աղ գնելու համար պետք է 15 կիլոմետր ճանապարհ անցնել:
Թլիկցիները հյուրընկալ են, սիրով կարող են դիմավորել, խոսել ու կիսվել հոգսերով։ Գյուղով առանձնապես հետաքրքրվողները շատ չեն, երբեմն լրագրողներն են այցելում, ընտրությունից-ընտրություն՝ թեկնածուներ կամ կուսակցությունների ներկայացուցիչներ։ Մեր նկարահանող խմբին հարազատի պես են ընդունում, ամենահաճախ հյուր գնացողներից ենք։ Ուսոն խնդրեց հաջորդ այցը երեկոյան ժամերին պլանավորել, որպեսզի գյուղացիները դաշտից տուն եկած լինեն։ Մեծերն ավելի ճիշտ կներկայացնեն խնդիրները, առաջարկներ էլ կանեն, եզդիների մշակույթի ու ադաթների մասին կպատմեն։ Նրանք ավելի շատ լավ ու վատ օրեր են տեսել, հիմա էլ շատ են տանջվում։ Պատերազմի օրերին ամբողջ գյուղը փորձել է պարենով օգնել ռազմաճակատում գտնվող զինվորներին, սեփական անասուններն են մորթել, հաց թխել, ու Արցախ ուղարկել, - ասաց Ուսոյի մայրն ու խնդրեց հաճախակի հետաքրքրվել սահմանամերձ Թլիկով։
