28-ամյա Արման Ղանդիլյանի առօրյան, հատկապես ձմռան ամիսներին, անցնում է տանը՝ 4 պատի մեջ։ Տեղ չունի շտապելու, հաճախ ժամացույցին է նայում ու հաշվում անցած գնացած օրերը, և այդպես արդեն 28 տարի։ Մարդկանց հետ շփվելու բարդույթներ չունի, հակառակը՝ ընկերասեր է, սիրում է մեծ շրջապատ ստեղծել։

Ամռան ամիսներին երբեմն դուրս է գալիս, մաքուր օդ շնչում, շփվում հարևանների հետ ու վերադառնում տուն։ Բոլոր օրերը նման են իրար,- ասում է Արմանը և ավելացնում, որ հոգնել է հեռուստացույց դիտելուց, պատուհանից դուրս նայելուց, համակարգչի հետ աշխատելուց։

Արտաքին աշխարհն իր համար օտար է։ Արտաքին աշխարհն ունի իր կարմիր գիծը, որն ընդունել է Արմանը և այն չանցնելու իր պատճառներն ունի։ Արտաքին աշխարհում բազմաթիվ խոչնդոտների է հանդիպում ոնոնք ավելորդ անգամ հիշեցնում են իր կարգավիճակը։

Հայաստանի բնակչության 6 տոկոսը հաշմանդամներ են։ Նրանցից շատերը գտնվում են Արմանի կարգավիճակում։ Հատկապես մարզերում նրանք դատապարտված են մենակության։
Արմանը մեծ ցանկություն ունի ինտեգրվելու հասարակությանը, հնարավորություն ունենա ազատ տեղաշարժվելու, օգտվելու տարբեր ծառայություններից, գնումներ կատարելու, իր խնդիրները մոռանալու և իրեն երջանիկ զգալու։

Արմանի միջոցով փորձենք ներկայացնել, թե որքանո՞վ է հասարակությունը նպաստավոր պայմաններ ստեղծում խոցելի՝ հատկապես տեղաշարժվելու խնդիրներ ունեցող անձանց ինտեգրվելու հասարակությանը։

Հայաստանի քաղաքաշինական նորմերն առաջին հայացքից հնարավորություն են տալիս տեղաշարժվելու խնդիրներ ունեցող անձանց ազատ մուտք գործելու և ազատ տեղաշարժվելու տարածքներով, սակայն իրականության մեջ հանդիպում ենք հակառակ պատկերին։ Արմավիր քաղաքի օրինակով ներկայացնենք, թե որքանով են պահպանված քաղաքաշինական նորմերը։

Արմավիր քաղաքի կենտրոնական փողոցի մայթերն ու անցումները հնարավորություն են տալիս տեղաշարժվելու ծայրից-ծայր, ինչը չի կարելի ասել այդ նույն փողոցի առևտրի և ծառայություն մատուցող սրահների մուտքերի մասին։

Կարելի է տասնյակ նման դրվագներ ցուցադրել։ Սրանք հիմնականում մասնավոր շինություններ են, անկախ նրանից օրինական փաստաթղթեր ունե՞ն, թե՞ ոչ։ Երևույթը բոլորովին չի անհանգստացնում մասնավոր հատվածին։ Միևնույն է, իրենք իրենց գործունեությունը ծավալել են ու անարգելք աշխատում են։

Շատ դեպքերում շինությունների սեփականատերերն իրենց շինության մուտքի դիմաց կառուցում են ձևական թեքահարթակներ, որոնց մեծ թեքության պատճառով նախ՝ անհնարին է սայլակով բարձրանալ, իսկ իջնելը կյանքի համար է վտանգավոր։
Մեր հերոսը կրթություն չի ստացել ոչ այն պատճառով, որ ցանկություն չի ունեցել, այլ այն պատճառով, որ մոտակայքում իր կարգավիճակին հարմարեցված դպրոց չի եղել։

Մասնավոր հատվածի դեպքում, եթե ինչ-որ տեղ հասկանալի է նման մոտեցումը, ապա անընդունելի և անհասկանալի է պետական կառույցների պարագայում։ Տեղաշարժվելու խնդիրներ ունեցող անձինք, ուզեն, թե չուզեն, պետք է հաճախեն սոցիալական ծառայություններ։

Ենթադրվում է, որ յուրաքանչյուր անձ, ով տեղաշարժվելու խնդիրներ ունի, գոնե սոցիալական ծառայության հիմնարկ պետք է մտնի անարգել։ Եթե Արմավիրի միասնական սոցիալական ծառայության մուտքի աստիճանները որևէ կերպ հարմարեցված չեն իրենց շահառուների մուտք ու ելքի համար, ի՞նչ կարելի է պահանջել այլ կառույցներից։

Տեղաշարժվելու խնդիրներ ունեցող անձանց համար կան նաև բազմաթիվ խնդիրներ, որոնց լուծումը ժամերի հարց է՝ մայթերին կուտակված շինարարական նյութեր, ավտոմեքենաներ։ Այս պարզագույն խնդիրը տեղական իշխանությունները կարող են լուծել մեկ որոշմամբ։

Արմանն օգտվում է համացանցից, տեղյակ է այլ երկրների փորձին։ Իր խոսքով, դժվար չէ ունենալ կենտրոն, որտեղ կայցելեն իր կարգավիճակով անձինք, ժամանակ կանցկացնեն, քննարկումներ կունենան, սպորտով կզբաղվեն։ Արմանի խոսքով, դրանով մեծ օգուտ կտան նաև ընտանիքի անդամներին, ովքեր հասկանալի պատճառով ստիպված են ողջ օրն իրենց հետ անցկացնել։

Հայաստանում 15 քաղաքացուց մեկը հաշմանդամ է։ Հարկ չկա թվարկելու և հղում անելու այն բազմաթիվ միջազգային փաստաթղթերի և ներքին օրենքների պահանջներին, որոնց միջոցով առավելագույնս հեշտացվում է խոցելի խմբերի ապրելակերպը և պայմաններ է ստեղծվում հասարակությանն ինտեգրվելու համար։ Ինչպես Արրմանն է նշում՝ միայն դեկտեմբերի 3-ով չի։