Արմավիրի մարզի խմելու ջրի որակը ազատականացվել է

Արմավիրի մարզի հասարակությունը գնալով ավելի է ընտելանում ջուր գնելու պրակտիկային։ Եթե 10-15 տարի առաջ մարզի հազվադեպ բնակավայրեր էին խմելու ջուրը գնում շրջիկ ավտոցիստեռներից, ապա այսօր հազվադեպ բնակավայրերում են խմում բնակարանի ծորակից հոսող ջուրը։ Շրջիկ ավտոմեքենաների քանակը անգամներով ավելացել է, տեղադրվել են ջրի վաճառքի ստացիոնար կետեր։ Մարզում խմելու ջրի վաճառքն արդեն դասվում է եկամտաբեր բիզնեսների շարքին։ Մարզի շարքային քաղաքացու մոտ տրամաբանական հարց է առաջանում, թե ի՞նչն է փոխվել, ինչո՞ւ նախկինում ջրի վաճառքը տարերային բնույթ էր կրում, իսկ այսօր՝ համատարած։ Խմելու ջուրը գնում են ինչպես շարքային քաղաքացիները, այնպես էլ տարբեր մակարդակի չինովնիկներն ու նույնիսկ խմելու ջուր մատակարարողները։

Պարզելու համար, թե ինչն է փոխվել, նախ պետք է համեմատություն կատարել Արմավիրի մարզում խմելու ջրի որակի նախկին և ներկա ցուցանիշների միջև, ինչպես կենտրոնացված, այնպես էլ՝ լոկալ ջրամատակարարման ցանցերում։
2018թ. աշնանը մենք «Ստանդարտ դիալոգ» փորձարկման լաբորատորիա հետազոտության տվեցինք փորձանմուշներ։ Նույն գործողությունները կատարեցինք 2023թ. ապրիլ ամսին։ Հետազոտության նպատակն էր՝ որոշել ռիսկային բնակավայրերի կենտրոնացված և լոկալ խմելու ջրամատակարարման ցանցի ջրի կոշտությունը։ Ըստ փորձաքննության արդյունքների` Արմավիր համայնքի Մյասնիկյան գյուղի խմելու ջրի կոշտությունը 2018 թվականի 13,5 մմոլ/լ-ից բարձրացել և կազմում է 15,3 մմոլ/լ։

Մեծամոր համայնքի Ակնալիճ գյուղի խմելու ջրի կոշտությունը 10,5 մմոլ/լ-ից բարձրացել և կազմում է 11,5 մմոլ/լ։ Արմավիրի մարզի բնակավայրերում կենտրոնացված և լոկալ մատակարարվող խմելու ջրի կոշտությունը, ըստ բնակավայրերի, ներկայացված է աղյուսակում։ Այստեղ ներառված են կոշտության թույլատրելի սահմանն առավել գերազանցող ցանցերը։
Ուսումնասիրելով վերջին 5-6 տարիներին մեր կողմից կատարված հետազոտությունները՝ կարելի է արձանագրել, որ արտեզյան ավազանի մակարդակի անկմանը զուգահեռ բարձրանում է ջրի կոշտությունը։ Սա է պատճառ հանդիսանում, որ որոշ բնակավայրերում բնակիչները խմում են միայն վաճառվող ջուրը։

Արմավիրի մարզի բնակավայրերում հիմնականում վաճառվում է Թալինի ջուրը, որի կոշտությունը չի գերազանցում 1,1-1,3 մմոլ/լ-ը։ Ջուրը բերվում է Արագածոտնի մարզի Թալին քաղաքից։ Ամեն օր տասնյակ ավտոցիստեռներ Թալինից խմելու ջուր են բերում Արմավիրի մարզ, որոնք լիցքավորում են ստացիոնար ջրի վաճառքի կետերը, իսկ մնացած ջուրը վաճառում են բնակավայրերի փողոցներում։ Վաճառքի գները տարբեր են, Թալինին մոտ բնակավայրերում ջրի լիտրի մանրածախ գինը 7 դրամ է, իսկ հեռավոր բնակավայրերում՝ 10 դրամ։ Ջրի մեծածախ գինը, օրինակ Արմավիր քաղաքում 5 դրամ է, իսկ մեծածախը՝ 10 դրամ մեկ լիտրի համար։
Այս բնագավառում ամենամեծ խնդիրը հսկողությունն է, որը ոչ մի փուլում չի կատարվում։

Հայաստանի Հանրապետությունում խմելու ջրի որակի հսկողությունը կատարվում է Առողջապահության նախարարի 2002թ. դեկտեմբերի 25-ի թիվ 876 հրամանի պահանջով։ Հրամանի երկրորդ հոդվածով՝

Հրամանի տրամաբանությամբ ջրամատակարարման ոչ կենտրոնացված համակարգերի ջրի որակը դուրս է մնում հսկողությունից։
Այժմ ըստ հերթականության՝
Վերը նշված հրամանի 2-րդ հոդվածի իմպերատիվ պահանջով ջրամատակարարման կենտրոնացված համակարգերի խմելու ջրի որակի հսկողությունը անմիջականորեն դրված է ՀՀ ԱՆ «Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոն» պետական ոչ առևտրային կազմակերպության տարածքային կենտրոնների վրա։
ԱՆ հրամանի առաջին կետով՝ 1. Հաստատել է կենտրոնացված համակարգերի խմելու ջրի որակի հսկողություն N 2-III-Ա2-1 սանիտարական նորմերը և կանոնները։

ՀՀ ԱՆ պետական հիգիենիկ և հակահամաճարակային տեսչության տարածքային մարմինների իրավահաջորդը ՀՀ ԱՆ «Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոն» պետական ոչ առևտրային կազմակերպության տարածքային կենտրոններն են։

Ըստ հրամանի նորմերի՝ կենտրոնացված համակարգերի խմելու ջրի կոշտությունը պետք է չգերազանցի 7 մմոլ/լ-ը։
Ինչպես երևում է աղյուսակից, խմելու ջրի կոշտության նկատմամբ կիրառվում է բացառություն և կարող է լինել մինչև 10 մմոլ/լ։
Այստեղ անհայտ է մնում, թե ո՞վ է, ասենք, Արմավիրի մարզի գլխավոր պետական սանիտարական բժիշկը։ Ոչ մի փաստաթուղթ չկարողացանք գտնել գլխավոր պետական սանիտարական բժշկի ինքնության և իր որոշման վերաբերյալ։
Հարցումով դիմեցինք ՀՀ ԱՆ «Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոն» ՊՈԱԿ «Արմավիր» մասնաճյուղ՝ նպատակ ունենալով ճշտելու, թե արդյո՞ք ՊՈԱԿ-ը տեղյակ է, որ մարզի որոշ բնակավայրերում ջրի բարձր կոշտության պատճառով բնակչության առողջությունը վտանգված է։

ՊՈԱԿ-ը մեզ գրավոր պատասխանեց, բայց մեր հարցի պատասխանից խուսափեց։ Մենք տեղեկատվություն խնդրեցինք ջրի որակի վերաբերյալ, իսկ ՊՈԱԿ-ը մեզ պատասխանեց ջրի արտադրական որակի մասին՝ առ այն, որ արտադրական որակի հսկողությունը կատարում է մատակարարը։
Նույն բովանդակությամբ հարցում ուղարկեցինք Առողջապահության նախարարություն։ Ստացանք նույն բովանդակությամբ պատասխան։ Ստացվում է, որ Առողջապահության նախարարի 2002թ. դեկտեմբերի 25-ի թիվ 876 հրամանի երկրորդ կետի և խմելու ջրամատակարարման կենտրոնացված համակարգերի ջրի որակին ներկայացվող հիգիենիկ պահանջների որակի հսկողության 4․1 կետի պահանջներին ծանոթ չեն։
Փաստորեն Առողջապահության նախարարությունը Արմավիրի մարզի կենտրոնացված ջրամատակարարման ցանցերում խմելու ջրի կոշտության հսկողությունը դնում է «Վեոլիա ջուր» ՓԲ ընկերության վրա։

Սրանով իրեն ազատում է 867 հրամանի 2-րդ կետի և որակի հսկողության 4․1 կետի պարտականությունները կատարելուց։
Այս անգամ նամակով դիմեցինք «Վեոլիա ջուր» ՓԲ ընկերություն։ Ընկերության պատասխանում նշվում է, որ ընկերությունը վարձակալության պայմանագրով ստացել է ՏԿԵ նախարարության Ջրային կոմիտեին ամրակցված՝ պետական սեփականություն հանդիսացող ջրամատակարարման և ջրահեռացման համակարգերի և այլ գույքի օգտագործման իրավունքը։ Ընկերությունը պատասխանատվություն է կրում միայն վարձակալած գույքի շահագործման, պահպանման և նորոգման աշխատանքների համար։

Արմավիրի մարզի նախկին համաճարակաբան Աշխեն Պողոսյանի մեկնաբանությամբ՝ ջրի որակի հսկողությունը նախկինում կատարվում էր Առողջապահության նախարարության Պետական հիգիենիկ և հակահամաճարակային տեսչության տարածքային մարմինների կողմից։ Այսօր անունը փոխվել է, սակայն ջրի որակի հսկողության և վերահսկողության գործընթացում փոփոխություններ չեն եղել։

ՀՀ «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 12 հոդվածը թվարկում է համայնքի պարտադիր խնդիրները և առաջին կետի 18 ենթակետում անդրադառնում է համայնքի բնակչության առողջության պահպանման և բարելավման խնդիրներին։
Հոդվածի տրամաբանությամբ տեղական ինքնակառավարման մարմինները պետք է բնակչության առողջության պահպանմանն ուղղված աշխատանքներ ձեռնարկեն։
Խմելու ջրի որակի հետ կապված պետք է պահանջեն պատկան մարմիններից կատարելու իրենց պարտականությունները և անհրաժեշտության դեպքում պահանջել տեղեկատվություն համայնքի բնակավայրերում կենտրոնացված ջրամատակարման ցանցերում խմելու ջրի որակի վերաբերյալ, ինչը հնարավորություն կընձեռի տեղական իշխանությունների համար առնվազն գոնե մեղմելու խմելու ջրի կոշտության հետ կապված խնդիրները։

Մասնավորապես, շատ բնակավայրերում մեկից ավելի խմելու ջրի ստորգետնյա աղբյուրներ կան, որոնք, կախված տեղանքից և խորությունից, ունեն տարբեր կոշտություն։ Անհրաժեշտ է մասնագիտական ուսումնասիրություն կատարել և խմելու ջրամատակարարման բեռը դնել ավելի ցածր կոշտություն ունեցող աղբյուրների վրա։
Օրինակ, Արմավիր համայնքի Այգեվան գյուղը մինչև 1978թվ-ն ունեցել է մեկ խմելու ջրի ստորգետնյա աղբյուր, որը կառուցվել է 1960-ական թվականներին, որից հետո ավելացել է ևս մեկը և գյուղի խմելու ջրամատակարարումը դրվել է նոր խորքային հորի վրա։ Ստորգետնյա ջրի աղբյուրների հեռավորությունը միմյանցից մոտ 650մ է, սակայն նոր խորքային հորի ջրի կոշտությունը 3․1 մմոլ/լ-ով ավելի բարձր է, քան հին խորքային հորի ջրի կոշտությունը։ Այգեվանում խմելու ջրի կոշտության հետ կապված խնդիրը կարելի է մեղմել՝ փոխելով խմելու ջրի մատակարարման աղբյուրը։

Վաճառվող խմելու ջրի որակը չի հսկվում։ Խնդիրը կայանում է նրանում, որ խմելու ջրի որակի պետական հսկողություն իրականացվում է միայն կենտրոնացված ջրամատակարարման ցանցերում, իսկ շրջիկ մեքենաներով և ստացիոնար կետերում վաճառվող ջրի որակի նկատմամբ հսկողություն իրականացնելու մեխանիզմները բացակայում են։