Տեղական ինքնակառավարման բնագավառի խնդիրներով մտահոգված է ամբողջ աշխարհը, նույնիսկ այն երկրները, որտեղ բնագավառը կայացած է ու, առաջին հայացքից, այլևս անելիք չկա։ Բայց խնդիրներ չկան միայն Արմավիրի մարզի տեղական ինքնակառավարման մարմիններում, քանի որ բնագավառը այլևս դուրս է օրենքից։
«30 տարի պահանջվեց ՏԻՄ խնդիրներից ազատվելու համար»
Արմավիրի մարզում համայնքների միավորման գործընթացն ավարտվեց 2021թ. դեկտեմբերի 5-ի տեղական համամասնական ընտրություններով։ 2022թ. հունվարից ՏԻ մարմիններն իրենց աշխատանքները սկսեցին նոր ձևաչափով։ Քանի որ ՏԻՄ-ում փոփոխություններ էին տեղի ունեցել և էականորեն փոխվել էին խաղի կանոնները, անհրաժեշտ էր համբերությամբ լցվել ու սպասել մինչև նոր ձևավորված թիմերը կընտելանային փոփոխություններին, հունի մեջ կընկնեին և իրենց լիազորությունների սահմաններում, հեշտացնելով բնակիչների կյանքը, կզարգացնեին համայնքներն ու բնակավայրերը։
Համայնքների միավորումից երկու տարի անց «Տարածաշրջանի կայուն զարգացում» հասարակական կազմակերպությունը սկսեց ուսումնասիրել, թե ո՞րքանով են Արմավիրի մարզի ՏԻ մարմիններն ընտելացել բնագավառին և ո՞րքանով է նրանց կողմից կատարվում Տեղական ինքնակառավարման մասին ՀՀ օրենքի պահանջները։
Պարզվեց Տեղական ինքնակառավարման մասին ՀՀ օրենքը խոչընդոտել է Արմավիրի մարզի միավորված 7 համայնքներին իրենց գործառույթներն իրականացնելու համար։ Եկել է ժամանակը մի կողմ դնել այն ու առաջնորդվել սեփական խաղի կանոններով։
Աղյուսակով ներկայացնում ենք Արմավիրի մարզի 7 միավորված համայնքները։

Առաջին հայացքից այս աղյուսակում արտառոց ոչինչ չկա։ Բայց, պարզվում է, որ բնակչության թիվն ուռճացված է։ Ըստ ՀՀ Վիճակագրական կոմիտեի տվյալների՝ 2022թ. հունվարի 1-ի դրությամբ Արմավիրի մարզն ունեցել է 264,3 հազար բնակիչ։ 2022թ. մարդահամարի ճշտումներով՝ 2023թ. հունվարի 1-ի դրությամբ բնակչությունը կազմել է 254,1 հազար, իսկ 2024թ. հունվարի 1-ին՝ 259,4 հազար։ Հարկ է նշել, որ համայնքի ղեկավարի աշխատավարձը (ՏԻՄ օրենք հ․34) խիստ կապված է համայնքի բնակիչների թվի հետ, այլապես իմաստազուրկ կլիներ 56,94 հազար ավելացնելու մարզի բնակչության թիվը։

Հերթական և արտահերթ նիստեր
Արտահերթ նիստերը գումարվում են, երբ առաջանում է իրավիճակ, որը հնարավոր չէր նախօրոք կանխատեսել, և առաջացած խնդիրը հնարավոր է հարթել ավագանու որոշման պարագայում։ Գրաֆիկական պատկերից տպավորություն է ստեղծվում, որ որոշ համայնքներում ավելի շատ եղել են անկանխատեսելի իրավիճակներ։
Տեղական ինքնակառավարման մասին օրենքի նորամուծություններից է տարվա ընթացքում նստաշրջանները՝ իրենց ժամկետներով։ Օրենքը 2 նստաշրջանում նախատեսում է 9 հերթական նիստ։ Արմավիրի մարզի միավորված համայնքների ՏԻՄ-երն օրենքով նախատեսված հերթական նիստերի քանակը լրացնում են արտահերթ նիստերով, ինչն օրենքի խախտում է։
Աղյուսակում բերված են 2022 և 2023թթ. ընթացքում մարզի միավորված համայնքների հրավիրած նիստերի և ընդունած որոշումների քանակը։
Եթե ինչ-որ կերպ կարելի է արտահերթ նիստերի առատությունը հասկանալ, ապա ոչ մի կերպ հասկանալի չէ արտահերթ նիստում ընդգրկված որոշման նախագծերի առատությունը։ Եթե չնախատեսված խնդիր է առաջացել, այդ խնդիրը կարող է ունենալ ևս մեկ-երկու հարց։ Արմավիրի մարզի 3 միավորված համայնքների ավագանին զբաղվել է ավելի շատ չնախատեսված խնդիրներով, քան՝ նախատեսված։
Փաստորեն միայն Մեծամոր համայնքն է օրենքով նախատեսված նիստերը գումարել։
Հաշվի առնելով ավագանու արտահերթ նիստերի անցկացման քանակն ու հրատապությունը, ուսումնասիրեցինք ավագանու արտահերթ նիստերի որոշումների թիվը, դրանց բնույթը և արտահերթ նիստ գումարելու անհրաժեշտությունը։ Պետք է նկատենք, որ արտահերթ նիստերի անցկացման արդարացման փաստի բացակայությունը, նիստերի վերաբերյալ տեղեկատվության բացակայությունը թույլ են տալիս հանգել մեկ եզրակացության՝ Արմավիրի մարզի միավորված համայնքների ՏԻ մարմինները կատարում են առավելագույնը նիստերը՝ քննարկվող հարցերն ու որոշումները բնակիչներից գաղտնի պահելու համար։
Մասնակցային տեղական ինքնակառավարումը ենթադրում է, որ բնակիչները պետք է տեղեկացված լինեն ՏԻՄ ախատանքներին և, ըստ անհրաժեշտության, մասնակցեն ՏԻՄ գործընթացներին, միևնույն ժամանակ՝ ազդեցություն ունենան որոշումների կայացման վրա։ Տեղական ինքնակառավարման մասին օրենքի 15 և 63 հոդվածներով կանոնակարգվում են տեղեկատվության տարածման ժամկետներն ու գործիքները։
Մասնակցային տեղական ինքնակառավարումը ենթադրում է, որ բնակիչները պետք է տեղեկացված լինեն ՏԻՄ աշխատանքների վերաբերյալ և, ըստ անհրաժեշտության, մասնակցեն ՏԻՄ աշխատանքներին, միևնույն ժամանակ՝ ազդեցություն ունենան որոշումների կայացման վրա։ Տեղական ինքնակառավարման մասին օրենքի 15 և 63 հոդվածներով կանոնակարգվում են տեղեկատվության տարածման ժամկետներն ու գործիքները։
Հ․63, Կ․1․ Ավագանու հերթական նիստից առնվազն մեկ շաբաթ առաջ համայնքի ղեկավարը հրապարակում է ավագանու նիստի օրակարգի նախագիծը` նշելով նիստի անցկացման վայրը և ժամանակը:
Հ․63, Կ․1․ Ավագանու հերթական նիստից առնվազն մեկ շաբաթ առաջ համայնքի ղեկավարը հրապարակում է ավագանու նիստի օրակարգի նախագիծը` նշելով նիստի անցկացման վայրը և ժամանակը:
Այդ տեղեկությունները՝
Մեզ դժվար կլինի ներկայացնել, թե ո՞ր գործիքներն են օգտագործում Արմավիրի մարզի միավորված համայնքների ՏԻ մարմինները։ Ավելի դյուրին կլինի արձանագրել, որ այս գործիքներից միայն Վաղարշապատի համայնքապետարանի ՏԻՄ-երն են փակցնում տեղեկատվություն համայնքի ղեկավարի և ավագանու նստավայրում, այն էլ՝ մասամբ, քանի որ որոշումների նախագծերից ոչ բոլորն են փակցվում հայտարարությունների վահանակում, իսկ հայտարարությունների վահանակը կարելի է գտնել միայն փնտրելով։ Վաղարշապատի համայնքապետարանը սեփական պաշտոնական կայքում տեղադրում է կայանալիք նիստերի վերաբերյալ տեղեկատվություն՝ առանց լրացուցիչ փաստաթղթերի։
Իրավիճակը ներկայացված է աղյուսակով՝ 10 բալանոց աղյուսակի միջոցով
Ավագանու նիստերի անցկացման կարգի վերաբերյալ ուսումնասիրվել է 3 գործոնների առկայությունը, մասնավորապես՝
Տեղական ինքնակառավարման մասին օրենք, հոդված 61, մաս 2 - Ավագանու նիստերն արձանագրվում են: Այդ արձանագրությունները մեկ շաբաթյա ժամկետում ենթակա են տեղադրման նաև համայնքի պաշտոնական համացանցային կայքում:
Օրենքի այս պահանջը Արմավիրի մարզում չի գործում։
Նույն օրենքի 14 հոդվածի 5-րդ կետի համաձայն՝ ավագանու նիստի օրակարգում ընդգրկվող հարցերը պետք է նախապես քննարկվեն ավագանու իրավասու հանձնաժողովում: Քննարկման արդյունքում ձևավորված կարծիքը պետք է կցվի ավագանու նիստի օրակարգի նյութերին:
Օրենքի այս պահանջը Արմավիրի մարզում չի գործում։

Ավագանու նիստերի անցկացում
Օրենքի 16 հոդվածի 9-րդ կետի պահանջով՝ ավագանու հրապարակային նիստերն առցանց հեռարձակվում են համայնքի պաշտոնական համացանցային կայքում: Սա ևս մեկ գործիք է, որի միջոցով բնակիչները, առանց մասնակցելու ավագանու նիստին, կարող են ծանոթանալ նիստում քննարկված հարցերին և դրանց նկատմամբ ավագանու անդամների դիրքորոշմանը։

Այս հոդվածի պահանջները կատարում են Վաղարշապատի, Արաքսի և Փարաքարի համայնքապետարանները, և մասամբ կատարում է Խոյի համայնքապետարանը։ Մեծամորի, Արմավիրի և Բաղրամյանի համայնքապետարանները չեն տեսագրում ավագանու նիստերը և չեն հեռարձակում իրենց կայքում։

Իրավիճակը յուրաքանչյուր համայնքում առանձին
Արմավիր
Մեծամոր
Խոյ
Բնակչությունը 80284
Բնակավայրերի թիվը 31
Ավագանու անդամների թիվը 27
Համայնքի ղեկավար Վահրամ Խաչատրյան
2022-2023թթ․ ավագանու նիստերի քանակը 28, որից 10-ը արտահերթ,
ընդունված որոշումների քանակը 449, որից 132-ը արտահերթ նիստով։
Կայանալիք նիստերի վերաբերյալ մեկ իրազեկում կարողացանք գտնել, նիստերը չեն տեսագրվում, չեն արձանագրվում, ավագանու հանձնաժողովները անգործության են մատնված։
Բնակչությունը 65515
Բնակավայրերի թիվը 11
Ավագանու անդամների թիվը 27
Համայնքի ղեկավար Դավիթ Խուդաթյան
2022-2023թթ․ ավագանու նիստերի քանակը 23, որից 18-ը արտահերթ,
ընդունված որոշումների քանակը 378, որից 302-ը արտահերթ նիստով։
Կայանալիք նիստերի վերաբերյալ իրազեկում չի իրականացվում, նիստերը չեն տեսագրվում, չեն արձանագրվում, ավագանու հանձնաժողովները անգործության են մատնված։

Փարաքար
Բնակչությունը 28740
Բնակավայրերի թիվը 9
Ավագանու անդամների թիվը 21
Համայնքի ղեկավար Դավիթ Մինասյան
2022-2023թթ․ ավագանու նիստերի քանակը 33, որից 19-ը արտահերթ,
ընդունված որոշումների քանակը 470, որից 300-ը արտահերթ նիստով։
Կայանալիք նիստերի վերաբերյալ բնակչությանը չի իրազեկվում, նիստերը տեսագրվում են, նիստերը չեն արձանագրվում, ավագանու հանձնաժողովները անգործության են մատնված։
Բնակչությունը 31031
Բնակավայրերի թիվը 17
Ավագանու անդամների թիվը 21
Համայնքի ղեկավար Արգիշտի Մեխակյան
2022-2023թթ․ ավագանու նիստերի քանակը 31, որից 16-ը արտահերթ,
ընդունված որոշումների քանակը 298, որից 156-ը արտահերթ նիստով։
Կայանալիք նիստերի վերաբերյալ բնակչությանը չի իրազեկվում, նիստերը մասնակի են տեսագրվում, նիստերը չեն արձանագրվում, ավագանու հանձնաժողովները անգործության են մատնված։
Վաղարշապատ
Բնակչությունը - 62879
Բնակավայրերի թիվը - 2
Ավագանու անդամների թիվը - 27
Համայնքի ղեկավար՝ Դիաննա Գասպարյան
2022-2023թթ․ ավագանու նիստերի քանակը 32, որից 15-ը արտահերթ,
ընդունված որոշումների քանակը 233, որից 94-ը արտահերթ նիստով։
Իրազեկում տրվում է սեփական ինտերնետային կայքի և համայնքապետարանի շենքում փակցնելու միջոցով։ Կայքի հայտարարություններում բացակայում են քննարկվող հարցերը և կից փաստաթղթերը։ Նիստերը տեսագրվում են։ Նիստերը չեն արձանագրվում, ավագանու հանձնաժողովները չեն գործում։
Բնակչությունը 80284
Բնակավայրերի թիվը 31
Ավագանու անդամների թիվը 27
Համայնքի ղեկավար Ղազար Ղազարյան
2022-2023թթ․ ավագանու նիստերի քանակը 28, որից 10-ը արտահերթ,
ընդունված որոշումների քանակը 449, որից 132-ը արտահերթ նիստով։
Կայանալիք նիստերի վերաբերյալ մեկ իրազեկում կարողացանք գտնել, նիստերը տեսագրվում են, նիստերը չեն արձանագրվում, ավագանու հանձնաժողովները անգործության են մատնված։
Բնակչությունը 19957
Բնակավայրերի թիվը 14
Ավագանու անդամների թիվը 21
Համայնքի ղեկավար Շանթ Առաքելյան
2022-2023թթ․ ավագանու նիստերի քանակը 23, որից 10-ը արտահերթ,
ընդունված որոշումների քանակը 289, որից 121-ը արտահերթ նիստով։
Կայանալիք նիստերի վերաբերյալ տեղեկատվություն չի տրամադրվում, նիստերը չեն տեսագրվում, չեն արձանագրվում, ավագանու հանձնաժողովները անգործության են մատնված։
Արաքս
Բաղրամյան
Հ․Գ. - Տեղական ինքնակառավարման մասին օրենքի տրամաբանությամբ համայնքի բնակիչների մասնակցությունը տեղական ինքնակառավարմանը սահմանվում է որպես համայնքում իրականացվող գործընթաց, որի միջոցով բնակիչները, առանց խտրականության, տեղեկացվում են տեղական ինքնակառավարման մարմինների գործունեության մասին և կարող են ուղղակի կամ անուղղակի ներգործություն ունենալ տեղական ինքնակառավարման մարմինների որոշումների վրա: Ավելի պարզ, բնակիչները տեղեկանում են, մասնակցում և ազդում կայացվող որոշումների վրա։ Արմավիրի մարզում այս շղթան ընդհատվում է դեռ չսկսված, իսկ տեղական ինքնակառավարումը վերածվում է միանձնյա կառավարման։
«Աջակցություն բաց, հաշվետու և մասնակցային կառավարմանը» ծրագիրն իրականացվում է «Տարածաշրջանի կայուն զարգացում» ՀԿ-ի կողմից՝ «ՀԿ Կենտրոն» ՔՀԶ ՀԿ-ի CSOs4SLD ծրագրի շրջանակներում տրված փոքր դրամաշնորհով՝ «Քաղաքացիական հասարակության հզորացում ԱլԳ երկրներում» ծրագրի ներքո, որը ֆինանսավորվում է Գերմանիայի կառավարության և Եվրոպական միության (ԵՄ) կողմից:
Սույն հրապարակումը պատրաստվել է Գերմանիայի կառավարության և ԵՄ ֆինանսական աջակցությամբ՝ «Քաղաքացիական հասարակության հզորացում ԱլԳ երկրներում» ծրագրի շրջանակներում իրականացվող CSOs4SLD ծրագրի համատեքստում: Բովանդակությունը բացառապես «Տարածաշրջանի կայուն զարգացում» ՀԿ-ի պատասխանատվությունն է և պարտադիր չէ, որ արտահայտի Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության, ԵՄ կառավարության կամ ՀԿ Կենտրոնի տեսակետները:
Made on
Tilda