Tilda Publishing
Արեւային էներգիան ավելի մեղմ կլիմայի երաշխիք
Հայաստանը նախատեսում է մինչև 2030 թվականը էլեկտրաէներգիայի արտադրության մեջ վերականգնվող էներգիայի մասնաբաժինը հասցնել 50%-ի՝ կենտրոնանալով արևի, քամու և հիդրոէներգիայի զարգացման վրա
Հայաստանն առաջատար երկրներից մեկն է, որն աչքի է ընկնում ջերմոցային գազերի արտադրությամբ։ Հայաստանին անհրաժեշտ էլեկտրաէներգիայի զգալի մասը արտադրվում է հանածո վառելիքի միջոցով։ Վերջին տարիներին Հայաստանում էլեկտրաէներգիայի արտադրության հիմնական աղբյուրներն են՝
  • Միջուկային էներգիա - Հայաստանի էլեկտրաէներգիայի մոտավորապես 40%-ը. Մեծամորի ատոմային էլեկտրակայան
  • Բնական գազ (ՋԷԿ) – էլեկտրաէներգիայի պահանջի 35-42%-ը. Հրազդանի ՋԷԿ, Երևանի ՋԷԿ
  • Հիդրոէներգետիկա – էլեկտրաէներգիայի մոտ 25–30%-ը. Սևան-Հրազդան կասկադ, Որոտանի կասկադ, փոքր հիդրոէլեկտրակայաններ
  • Արեգակնային էներգիա - էլեկտրաէներգիայի պահանջի 5%-ից պակաս. «Մասրիկ-1» արևային էլեկտրակայան, բնակելի տանիքի արևային մարտկոցներ
  • Քամու էներգիա - ընդհանուր պահանջարկի 1%-ից պակաս. փորձնական տեղակայումներ և տեխնիկատնտեսական հիմնավորումներ Լոռու և Զոդի լեռնանցքում
  • Երկրաջերմային էներգիա - ներկայումս աննշան է. Սյունիքի մարզի Ջերմաղբյուրն ունի 150 ՄՎտ գնահատված հզորություն:
Հայաստանում արտադրվող էլեկտրաէներգիայի մեծ մասը` ավելի քան 42%-ը, արտադրվում է բնական գազի հաշվին, և եթե 2010-2023թթ․ ընթացքում ջրային ու միջուկային ռեսուրսների մասնաբաժինները էլեկտրաէներգիայի արտադրության աղբյուրների կառուցվածքում նվազել են, ապա բնական գազինը զգալիորեն աճել է։ 2022թվ-ին էներգիայի մատակարարման մեծ մասի աղբյուր է հանդիսացել գազը՝ ապահովելով ընդհանուր ծավալի 61%-ը, ընդ որում 2010թվ-ից սկսած այդ մասնաբաժինն աճել է 8․6 տոկոսային կետով։
Բացի սա, Հայաստանն աշխարհում ունի բնական գազով շահագործվող տրանսպորտային միջոցների ամենաբարձր համամասնություններից մեկը, որի տրանսպորտային միջոցների ավելի քան 80%-ն աշխատում է բնական գազով՝ 2023թ. սկզբի դրությամբ։
Չնայած այս բարձր տոկոսին, տրանսպորտի ոլորտին բաժին է ընկնում Հայաստանի բնական գազի ընդհանուր սպառման 20%-ից պակասը:
Տրանսպորտի ոլորտում էներգիայի սպառումը հիմնականում բաժանված է նավթամթերքների (52%) և բնական գազի (46%) միջև:
Սա ցույց է տալիս, որ թեև տրանսպորտային միջոցների զգալի քանակն օգտագործում է բնական գազ, այդ մեքենաների կողմից սպառվող ընդհանուր ծավալը համեմատաբար համեստ է այլ ոլորտների համեմատ:
Տրանսպորտային միջոցներում բնական գազի նախապատվությունը մեծապես պայմանավորված է տնտեսական գործոններով, քանի որ Հայաստանում բնական գազն ավելի ծախսարդյունավետ է, քան բենզինը կամ դիզվառելիքը:
Հայաստանի անցումը այլընտրանքային էներգիայի ոչ միայն բնապահպանական նախաձեռնություն է, այլ էներգետիկ անկախության և տնտեսական ճկունության ռազմավարական հրամայական: Ունենալով արևային և հիդրոէներգետիկ առատ ռեսուրսներ, չօգտագործված քամու և երկրաջերմային ներուժ՝ Հայաստանը պատրաստվում է դառնալ տարածաշրջանային առաջատար վերականգնվող էներգիայի ոլորտում:
Հայաստանը նախատեսում է մինչև 2030 թվականը էլեկտրաէներգիայի արտադրության մեջ վերականգնվող էներգիայի մասնաբաժինը հասցնել 50%-ի՝ կենտրոնանալով արևի, քամու և հիդրոէներգիայի զարգացման վրա։ Քանի որ վերջին 5 տարիներին մեծ տարածում է ստացել արևային էլեկտրակայանների տեղադրումը, ուսումնասիրենք այդ բնագավառը։
Հայաստանը տարեկան ստանում է ավելի քան 2500–2800 արևային ժամ, ինչն իդեալական պայմաններ է ստեղծում արևային էներգիայի համար։ Հայաստանի 1մ2 հորիզոնական մակերևույթի վրա արևային էներգիայի հոսքի միջին տարեկան արժեքը կազմում է 1720 կվտժ/մ2, իսկ հանրապետության տարածքի մեկ քառորդն օժտված է տարեկան 1850 կվտԺ/մ2 ինտենսիվությամբ արևային էներգիայի պաշարներով:
Արևային կայանների աշխատանքի արդյունավետությունը կախված է 3 հիմնական գործոններից՝
  • օդի մաքրություն,
  • ջերմաստիճան,
  • արևի ճառագայթման ինտենսիվություն։
Ելքային մեծ արտադրողականություն ապահովելու համար նախընտրելի է օդի մաքրության, ցածր ջերմաստիճանի և արևի բարձր ինտենսիվության միաժամանակյա ապահովումը։
Հայաստանում վերջին 5 տարիներին մեծ թափով տեղադրվում են արևային էլեկտրակայանները կամ ֆոտովոլտային կայանները։
2024թ. սեպտեմբերի 1-ի դրությամբ Հայաստանում տեղադրված արևային էներգիայի ընդհանուր հզորությունը հասել է 630 ՄՎտ-ի, ինչը զգալի աճ է նախորդ տարիների համեմատ։
Այս աճը արտացոլում է երկրի հանձնառությունը ընդլայնելու վերականգնվող էներգետիկայի ենթակառուցվածքները: 2024թ. առաջին հինգ ամիսներին արևային էներգիան կազմել է Հայաստանի ներքին էլեկտրաէներգիայի արտադրության 9%-ը։
Հայաստանում արևային կայաններ կառուցվել են Գեղարքունիքի մարզում՝ «Մասրիկ-1», «Շարոսոլար-1», Արագածոտնի մարզում՝ «ԱՅԳ-1» և Կոտայքի մարզում՝ «ԱՅԳ-2»։
Արևային համակարգեր հանդիպում են ինչպես մեծ ձեռնարկություններում, այնպես էլ՝ առանձնատներում և փոքր ձեռնարկություններում։
Արևային էներգիա
"ԱՅԳ-1" Թալին
"ԱՅԳ-1" Դաշտադեմ
Հաբեթ Ղազարյանը 2020 թվականին 50 կվտ հզորության արևային համակարգ է տեղադրել իր կազմակերպության կարիքների համար։ Գոհ է, իր խոսքով, երբ վարկային պարտավորություններից ազատվի, ամսական 250 հազար դրամ կտնտեսի։ Հաբեթի խոսքով, պետք է պարբերաբար մաքրել համակարգերը, որպեսզի արտադրողականությունը չնվազի։ Կազմակերպությունը գտնվում է ավտոճանապարհի հարևանությամբ և փոշու առկայությունն անխուսափելի է։
Արմավիրի մարզի Երվանդաշատ սահմանամերձ գյուղի բնակիչ Ենոք Ավետիսյանը բացատրեց, որ տեղադրում է 3,5 կվտ հզորությամբ արևային մարտկոցներ։ Նա վարկ է ձևակերպել և, ամսվա կտրվածքով, վարկը մարելու համար վճարելու է այնքան գումար, որքան վճարում էր ծախսած էլեկտրաէներգիայի դիմաց։ Ենոքի մեկնաբանությամբ, 7 տարվա ընթացքում վարկը կմարի ու այլևս ծախսած էլեկտրաէներգիայի դիմաց վճարումներ չի կատարի։
Չնայած արագ առաջնթացին, այնուամենայնիվ բնագավառը զերծ չէ խնդիրներից, մասնավորապես՝
1. Ֆինանսական և ներդրումային մարտահրավերներ - Բարձր սկզբնական ծախսեր, ֆինանսավորման սահմանափակ հասանելիություն, կախվածություն միջազգային ֆինանսավորումից
2. Ցանցային ենթակառուցվածքի սահմանափակումներ - Ցանցի անբավարար հզորություն, ընթացիկ էներգիայի մատակարարում, միացման մարտահրավերներ
3. Կարգավորող և քաղաքականության խոչընդոտներ - Անհասկանալի կամ փոփոխվող կանոնակարգեր, դանդաղ թույլտվության գործընթաց, սնուցման սակագների ճշգրտումներ
4. Բնապահպանական և հողօգտագործման մտահոգություններ - Հողի սակավություն և կոնֆլիկտներ, ազդեցություն շրջակա միջավայրի վրա
5. Տեխնիկական և գործառնական խնդիրներ - Կախվածությունը ներմուծվող տեխնոլոգիայից, սպասարկման մարտահրավերներ, սեզոնային տատանումներ

Բնագավառի մարտահրավերները
6. Հասարակության իրազեկում և ընդունում - Սահմանափակ գիտելիքներ, դիմադրություն փոփոխությանը
7. Կլիմայական և աշխարհագրական սահմանափակումներ - Դաժան ձմեռներ, փոշի և աղտոտում
8. Էներգետիկ շուկայի դինամիկա - Էներգիայի ցածր գներ, մենաշնորհային էներգետիկ շուկա
9. ՖՎ վահանակների վերամշակում և կայունություն - Կյանքի ավարտի կառավարում, թունավոր նյութեր։ Որոշ վահանակներ պարունակում են այնպիսի վտանգավոր նյութեր, ինչպիսիք են կադմիումը կամ կապարը, որոնք հեռացման ժամանակ պահանջում են զգույշ վերաբերմունք: Այս կետը կարելի է մի փոքր մանրամասնել, քանի որ ֆոտովոլտային վահանակների հետ կապված՝ առավել ուշագրավ վնասակար նյութերը վնասակար են մարդու առողջության և շրջակա միջավայրի համար։
1. Կադմիումի տելուրիդ (CdTe)
2․ Արսեն
3․Սիլիցիումի տետրաֆտորիդև հիդրոֆտորաթթու
4․Կապար
5․ Սիլիցիումի տետրաֆտորիդ և հիդրոֆտորաթթու
6․ Սելեն
7․ Էթիլեն վինիլացետատ (EVA)
8․ Գալիում և ինդիում
9․ Ֆոսֆին և բորի եռաքլորիդ
10․ Անտիմոն
Այս նյութերից առաջին երկուսը քաղցկեղածին են, մնացածը վնասակար են մարդու առողջության և շրջակա միջավայրի համար։
Ֆոտովոլտային վահանակներն ունեն շահագործման ժամկետ և այդ ժամկետից հետո պետք է դրանց հեռացնել, սակայն առայժմ հայտնի չէ թե ուր։
1. Բարելավել ցանցի ենթակառուցվածքը. ներդրումներ կատարել ցանցի արդիականացման և էներգիայի պահպանման լուծումների ինտեգրման մեջ՝ մատակարարումը կայունացնելու համար:
2. Կարգավորել կանոնակարգերը. պարզեցնել թույլտվությունների գործընթացները և ստեղծել թափանցիկ, հետևողական քաղաքականություն՝ ներդրումները խրախուսելու համար:
3. Խթանել տեղական արտադրությունը. խրախուսել ներքին ՖՎ պանելների արտադրության կայանքների ստեղծումը՝ ներմուծումից կախվածությունը նվազեցնելու համար:
4. Մշակել վերամշակման քաղաքականություն. ստեղծել շրջանակ ՖՎ-ների պանելների վերամշակման և հեռացման համար դրանց կյանքի ցիկլի վերջում:
5. Հանրային իրազեկման արշավներ. կրթել հանրությանը և բիզնեսին արևային էներգիայի առավելությունների և հասանելի խթանների մասին:
6. Խրախուսել մասնավոր ներդրումները. առաջարկել հարկային արտոնություններ կամ սուբսիդիաներ՝ արևային նախագծերում մասնավոր հատվածի մասնակցությունը ներգրավելու համար:
Առաջարկություններ՝ ուղղված մարտահրավերներին
Made on
Tilda