Սոցիալական ցանցերում և Հայաստանի լրատվամիջոցներում պարբերաբար շրջանառության մեջ է դրվում 2016 թվականին World Life Expectancy էլեկտրոնային պարբերականի «Կյանքի տևողությունն աշխարհում» հրապարակման տվյալները, ըստ որի ուռուցքային հիվանդություններից մահացության ցուցանիշով 172 երկրների շարքում մեր երկիրը զբաղեցնում է առաջին տեղը։ Սա չի նշանակում, որ Հայաստանում ուռուցքային հիվանդությունների մակարդակն ամենաբարձրն է։ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) 2018 թվականի տվյալներով Հայաստանում քաղցկեղով հիվանդների թիվը 100 հազար մարդու հաշվարկով տարածաշրջանում ամենաբարձրն է։

Հայաստանի առոջապահության պատասխանատուները հարյուրավոր փաստարկներ կբերեն և կփորձեն ապացուցել, որ ամեն ինչ նորմայի սահմաններում է, քանի որ արևը ծագում է արևելքից և ցերեկվան հաջորդում է գիշերը։ Երբեք չեն ասի, որ Հայաստանում աշխատում է ատոմային ռեակտոր, և ինչպես մյուս միջուկային էլեկտրաէներգիա արտադրող երկրներում, այնպես էլ մեզ մոտ պետք է այս ցուցանիշը բարձր լինի։

Այժմ տեսնենք քաղցկեղային հիվանդությունների նկատմամբ ինչպիսի ցուցանիշներ կան աշխարհի մյուս երկրներում, որտեղ ամենաշատ միջուկային ռեակտորներն են տեղադրված։

Աղյուսակից պարզ երևում է, որ մեր երկրի դիրքերն այնքան էլ վատ չեն, սակայն իրականության մեջ իրավիճակն ավելի խայտառակ կլինի եթե հաշվի առնենք, որ Հայաստանի բնակչության թիվը վիճելի է: Հայաստանում գրանցված քաղցկեղով հիվանդների ճշգրիտ քանակը նույնպես կասկածի տեղիք է տալիս։ Շատ հիվանդներ քաղցկեղից մահանում են Ուռուցքաբանության ինստիտուտի տեղը չիմանալով, իսկ մահվան վկայականներում երբեք «քաղցկեղ» տերմինը չի օգտագործվում։

Այս աղյուսակում բավականին հետաքրքիր տվյալներ կան: Օրինակ, այն երկրներում, որտեղ ավելի շատ են մտահոգված հասարակության առողջությամբ, ավելի քիչ վտանգ ներկայացնող ռեակտորներ են աշխատացնում, այդ երկրներում քաղցկեղի հիվանդության դեպքերն ավելի հաճախ են։

Հայաստանում ԱԷԿ-ի աշխատանքը երբեք չի գնահատվել շրջակա միջավայրի և մարդու առողջության համատեքստում։ Չկան հետազոտություններ, չկան տվյալներ և վերլուծություններ։ Կա միայն ծրագիր վերագործարկելու Մեծամորի ատոմակայանի առաջին էներգաբլոկը։

Այժմ թվարկենք հիվանդությունների ոչ լրիվ ցանկը, որոնք առաջանում են ատոմային էներգիայի պատճառով․

1․ Գենետիկական ապարատի ախտահարումներ

2․ Քաղցկեղային հիվանդություններ

3. Սաղմնային զարգացման խանգարումներ

4. Բնածին արատներ

5. Ինքնաբուխ աբորտներ և մահացած ծնունդներ

6. Վաղաժամ ծնունդ

7. Անհաս ծնունդներ (ծնունդի քաշի անկում)

8․ Մանկական մահացություն /այդ թվում մահացություն ծննդյան առաջին օրում և առաջին շաբաթում/

9․ Ծննդաբերությունից հետո նորածնի հանկարծակի մահ

10․ Մտավոր զարգացման խանգարումներ

11․ Փողերի կապում (չհղիանալու համար)

12․ Կատարակտ / ոսպնյակների մթագնում/

13․ Իմունային ընկճախտ, իմունային համակարգի խանգարում

14․ Սրտանոթային և շնչառական հիվանդությունների հաճախականության և ծանրության ավելացում

15․ Մարսողական համակարգ

16․ Էնդոկրին համակարգի փոփոխություններ

17․ Դաշտանային ֆունկցիայի խանգարում

18․ Ժամանակից շուտ ծերացում և կյանքի տևողության կրճատում

Աղյուսակներում, ըստ տարիների, կյանքում առաջին անգամ հայտնաբերված հիվանդությունների դինամիկային չոր տրամաբանությամբ հետևելով, ակնհայտ է դառնում, որ, երբ ՀԱԷԿ-ը չի գործել, այդ ընթացքում հիվանդությունների նվազման դինամիկա է արձանագրվել, իսկ 2000 թվականից սկսել են նշված հիվանդություններն ավելի հաճախ հայտնաբերվել։ Սա՝ ամենատարրական դիտարկմամբ։

ՀՀ բնակչության ընդհանուր հիվանդածություն՝ 0-14 տարեկան երեխաներ

Ռադիոակտիվ ճառագայթման նկատմամբ ամենազգայունը 0-14 տարեկան երեխաներն են, և այս աղյուսակը ապացույցն է այն իրականության, որ ՀԱԷԿ-ն իրենից լուրջ վտանգ է ներկայացնում։

ԱՀԿ վիճակագրության համաձայն, ամբողջ աշխարհում տարեկան 200 հազար երեխա հիվանդանում է առաջնային չարորակ ուռուցքով, իսկ օրական 250 երեխա մահանում է այդ հիվանդությունից:

Ընդհանրացնելով այս աղյուսակների տվյալները, կստանանք ռադիոակտիվ ճառագայթման հետևանքով առաջացած հիվանդությունների դինամիկայի կորը 1990-2018թթ․ ընթացքում։